Welke dieren leven er op Antarctica?

Dierlijk leven komt bijna niet voor op de Antarctische ijskap, deze immense gletsjers die het land bedekken en zich tot in de zee kunnen uitstrekken. De fauna concentreert zich in de wateren van de Zuidelijke Oceaan, maar ook op de aangrenzende kusten en de sub-Antarctische eilanden.

Het zeeleven is hier erg rijk.

Water dat rijk is aan voedingsstoffen en zuurstof bevordert de bloei van plankton. Onderaan de voedselketen vormt fytoplankton het voedsel voor krill. Dit is de verzamelnaam voor schaaldiersoorten waarvan de bekendste soort de Euphausia superba is. Deze soorten leven in grote aantallen in de koude wateren van de Zuidelijke Oceaan.

De biomassa van krill bedraagt mogelijk meer dan 500 miljoen ton, en is daarmee de grootste op aarde!

De roze kleur van de enorme krillscholen is te zien op satellietbeelden. Deze krill is een essentiële voedingsbron voor vissen, pinguïns, zeehonden, vogels en walvissen.

Vissen

Van de 20.000 vissoorten in de wereldzeeën leven er slechts 300 op Antarctica.

Een klein aantal soorten, maar een groot aantal dieren, met name dankzij de rijkdom aan voedingsstoffen in het water, wat zorgt voor een aanzienlijke planktonproductie.

Een bijzondere eigenschap van deze koudwatersoorten? Om te overleven produceren sommige dieren antivriesproteïnen om niet te bevriezen, of ze hebben hemoglobinevrij bloed, zoals de ijsvis (Chionodraco hamatus).

In het zuidpoolgebied leven 200 miljoen vogels van zo’n veertig soorten.

Daartoe behoren albatrossen, stormvogels, skua's, sterns en natuurlijk pinguïns.

Pinguïns, vogels die niet vliegen!

Er leven zeventien soorten pinguïns op het zuidelijk halfrond, maar slechts zeven soorten leven op Antarctica en op de sub-Antarctische eilanden, dus buiten de Zuidelijke Oceaan.

Hiertoe behoren de stormbandpinguïn (Pygoscelis antarctica), de ezelspinguïn (Pygoscelis papua) en de macaronipinguïn (Eudyptes chrysolophus), de Adéliepinguïn (Pygoscelis adeliae) maar ook de zuidelijke rotspinguïn (Eudyptes chrysocome) en de koningspinguïn (Aptenodytes patagonicus).

Wist je dit? De keizerspinguïn (Aptenodytes forsteri) is de enige pinguïn die op het poolijs leeft. Ze broeden in Antarctica tijdens de zuidelijke winter

Deze vogels leven in kolonies, in de buurt van kusten en koude stromingen die rijk zijn aan voedingsstoffen en voedsel. Als migrerende soort komen pinguïns aan land om zich voort te planten, en hierbij verzamelen ze zich in groepen.

Wist je dit? De website Penguin Map geeft een overzicht van de populaties die aanwezig zijn in de kolonies.

Er leven zeezoogdieren in de Zuidelijke Oceaan, waaronder verschillende soorten walvisachtigen en vinpotigen.

De walvissen

De overvloedige aanwezigheid van krill lokt grote aantallen bultruggen (Megaptera novaeangliae), Antarctische dwergvinvissen en vinvissen (Balaenoptera bonaerensis), en Australische walvissen (Eubalaena australis).

Orka’s (Orcinus orca) komen veel voor in de Zuidelijke Oceaan, net als de blauwe vinvis, de gewone vinvis (Balaenoptera physalus), de Noordse vinvis (Balaenoptera borealis), de Australische walvis (Eubalaena australis) en de potvis (Physeter macrocephalus).

De blauwe vinvis (Balaenoptera musculus intermedia) is het grootste dier op aarde en de grootste van de walvisachtigen. Hij kan tot 30 meter lang zijn, met een gewicht dat varieert tussen 80 en 130 ton.

Hij voedt zich met krill en kan tot 8 ton per dag verorberen!

De blauwe vinvis wordt sinds 1966 beschermd tegen commerciële visserij en wordt door de IUCN beschouwd als een bedreigde soort, die 5000 tot 15.000 volwassen dieren telt, waarvan er 1100 tot 1700 in het zuidpoolgebied leven.

De gewone vinvis is de tweede grootste walvis ter wereld met een grootte van ongeveer 20 meter. De Noordse vinvis staat derde op de ranglijst.

Wat hebben deze verschillende walvissoorten gemeen?

Er wordt al lang op ze gejaagd voor hun olie en balein, soms zelfs in die mate dat soorten bijna waren uitgestorven. Hoewel ze worden beschermd, met name door hun vermelding in bijlage I van de CITES, varieert de IUCN-status van deze soorten van ‘licht zorgwekkend’ voor de Australische walvis tot ‘bedreigd’ voor de Noordse vinvis en ‘kwetsbaar’ voor gewone vinvissen en potvissen.

Wat zijn de bedreigingen voor deze walvissen?

Klimaatverandering en de commerciële exploitatie van krill hebben invloed op de aanwezigheid van deze essentiële voedingsbron.

De dolfijnen

De zandloperdolfijn (Lagenorhynchus cruciger) heeft een zwart-witte huid die een Maltees kruis vormt. Daarom werd hij oorspronkelijk de kruisdragerdolfijn genoemd. Hij leeft in de wateren van de Zuidelijke Oceaan en in sub-Antarctische zones tussen 45° en 68° zuiderbreedte. Hij is te zien langs de kust van Chili, maar ook ten zuiden van de Antarctische Convergentie in de zomer, een gebied dat rijk is aan krill en waar de koude Antarctische wateren en de warmere wateren van de sub-Antarctische gebieden samenkomen.

De kortsnuitdolfijn (Cephalorhynchus commersonii) is een kleine zwart-witte dolfijn die leeft in de koude sub-Antarctische kustwateren van de Kerguelen-eilanden. De soort komt ook voor in de wateren in de buurt van Patagonië en de Falklandeilanden.

De vinpotigen

Tot de zeehonden behoren de Weddellzeehond (Leptonychotes weddellii) en de krabbenrob (meest talrijke soort), die beide op het poolijs leven. Hun natuurlijke vijand is het zeeluipaard, een grotere zeehond die ook op pinguïns jaagt.

Ten slotte is er ook nog de zeeolifant, een grote zeehond die wel 6 meter lang kan worden en 4 ton weegt.

De zeeleeuwachtigen

De Kerguelenzeebeer leeft op de sub-Antarctische eilanden. Hun populatie wordt geschat op 1,5 miljoen.