Polen, gletsjers en klimaatverandering

Meer dan veertig 'gletsjer- en poollanden' zaten tijdens de 'One Planet – Polar Summit' die op 8, 9 en 10 november 2023 plaatsvond in Parijs, samen met cryosfeerspecialisten om het te hebben over de noodsituatie die de poolgebieden treft, met name het afsmelten van de ijskap en de verstoring van de waterkringloop.

De top werd op 10 november afgesloten met een Oproep van Parijs voor gletsjers en polen goedgekeurd door 31 landen, de Organisatie van de Verenigde Naties voor Wetenschap, Onderwijs en Cultuur en ook de Wereld Meteorologische Organisatie.

De Oproep van Parijs pleit voor samenwerking om de cryosfeer te beschermen en voor ondersteuning van het onderzoek met name door de financiering van programma's en het delen van gegevens. Maar ook voor:

• De bevordering van het Decennium van de cryosferische, glaciale en poolwetenschappen van 2025 tot 2034 samen met Unesco en de Wereld Meteorologische Organisatie door zich te engageren voor educatie inzake de glaciale en poolproblemen tijdens het internationale jaar voor bescherming van de gletsjers in 2025 en de Werelddag voor gletsjers die plaatsvindt op 21 maart.
• De ondersteuning van het project Ice memory.
• Het opzetten van een coalitie van kuststeden en -regio's waarvan de inwoners rechtstreeks getroffen worden door de stijging van de zeespiegel, met het oog op de Conferentie van de Verenigde Naties over de Oceaan (UNOC) in 2025.
• De lancering van 'Politieke aanbevelingen om de kuststeden aan te passen aan de stijging van de zeespiegel', resulterend uit het project Sea'ties.
• De uitbreiding van de internationale inspanningen zoals het Akkoord van Parijs – COP 21, de verwezenlijking van de doelstellingen in het Kunming – Montreal Mondiaal biodiversiteitskader, de invoering van de bepalingen van het Verdrag voor Bescherming van Biodiversiteit op Volle Zee, in het bijzonder de afbakening van beschermde zeegebieden.

• De cryosfeer, dat wil zeggen de regio's op onze planeet waar water in vaste toestand aanwezig is, vertegenwoordigt 10% van de totale aardoppervlakte. Deze omvat de inlandsis van Antarctica en Groenland, het zee-ijs van Arctica en de Zuidelijke Oceaan, het sneeuwdek en de berggletsjers en ook de permafrost of het eeuwige ijs met een ondergrond die permanent bevroren is.
• De gletsjers vertegenwoordigen 60 tot 70% van het zoetwater van onze planeet.
• Deze regio's worden het zwaarst getroffen door de klimaatopwarming als gevolg van de stijging van de mondiale uitstoot van broeikasgassen, met een rechtstreekse weerslag op de bevolking en op de ecosystemen, maar ook op de rest van de planeet.
• De gevolgen van het smelten van de ijskap zijn voelbaar op lokaal, regionaal en mondiaal vlak, aangezien ze de hele wereld treffen, en de oorzaken ervan zijn gekoppeld aan activiteiten die voornamelijk plaatsvinden buiten deze regio's.

• Enkele cijfers

• In 2021 en 2022 was de afname van de massa van de berggletsjers meer dan 20% groter dan het gemiddelde van het voorgaande decennium. Er wordt nu al voorspeld dat tegen 2100 meer dan de helft van deze gletsjers verdwenen is.
• Tot viermaal grotere stijging van de oppervlaktetemperatuur in Arctica in vergelijking met het mondiale jaargemiddelde van de voorbije veertig jaar.
• De ijsafname van de inlandsis van Groenland en Antarctica is in 30 jaar met 4 vermenigvuldigd, wat bijdraagt tot de stijging van de zeespiegel.
• In september 2023 bereikte het Arctische zee-ijs het 5e laagste niveau sinds 1985.
• In februari 2023 noteerden we voor het Antarctische zee-ijs de kleinste omvang, met als gevolg een verhoogd risico op voortplantingsproblemen bij de keizerspinguïn. Op Antarctica stelden wetenschappers in 2022 vast dat de keizerspinguïns zich op 4 van de 5 voortplantingsplaatsen helemaal niet had voortgeplant als gevolg van het vroegtijdig afbreken van het zee-ijs waarvan zij afhankelijk zijn om te overleven en zich voort te planten.
• Het ontdooien van de permafrost veroorzaakt het vrijkomen van broeikasgassen, wat een invloed zal hebben op onze capaciteit om de opwarming te beperken tot 1,5 graad Celsius.

De afname van de cryosfeer heeft globale gevolgen:

• In Zuid-Azië bijvoorbeeld zal het verdwijnen van de berggletsjers en de hoogplateaus een impact hebben op 2 miljard mensen voor wat betreft de drinkwatervoorziening, de landbouw en de elektriciteitsproductie.
• Door de stijging van de zeespiegel worden honderden miljoenen mensen die langs de kustlijn wonen, geconfronteerd met het risico op kustoverstromingen.
• De inkrimping van het oppervlak van de ijsbanken leidt tot een vermindering van het oppervlak voor weerspiegeling van het zonlicht en resulteert in een opwarming van de oceaan die dat licht gaat absorberen.
• De gevolgen voor de biodiversiteit zijn ook zichtbaar in de poolgebieden: zo verdwijnt onder meer de habitat van de ijsbeer, de samenstelling van de soorten wijzigt en het risico op invasie van niet-inheemse soorten neemt toe. Op Arctica hebben deze veranderingen ook een weerslag op de bestaansmiddelen en de voedsel- en waterzekerheid van de autochtone bevolking.