Hoe passen de dieren van de abyssale zone zich aan de extreme levensomstandigheden aan?

Op ontdekking gaan naar wat zich afspeelt onder het oppervlak van de oceanen heeft de mens altijd geboeid, en meer nog het duiken in deze onpeilbare kloof die de diepzee voorstelt.

Uit de verbeelding van dichters en schrijvers is een fantasmagorische wereld ontstaan, bevolkt door griezelige en spectaculaire wezens. Deze fantasie voert de geharde avonturier, die het aandurft om zich te meten met een vijandige en mysterieuze omgeving, mee naar de bodem van de zee. Denk maar aan ‘20.000 mijlen onder zee’, het legendarische monster Kraken of ook nog de film ‘The Abyss’ van James Cameron!

Vandaag begint deze ‘onpeilbare kloof’ haar geheimen prijs te geven en de exploratie van de zeebodem heeft aangetoond dat de extreme levensomstandigheden niet verhinderen dat zich daar dierlijk leven ontwikkelt, zoals lange tijd werd gedacht.

Bij elk oceanografisch onderzoek worden nieuwe soorten ontdekt en sommige ervan houden door hun vreemde en angstaanjagende vorm het fantasiebeeld van buitengewone schepels wel degelijk in stand.

Maar zijn die dieren alleen angstaanjagend of hebben ze zich gewoon aangepast aan hun leefomgeving?

“Ik ben niet lelijk, ik ben aangepast aan mijn omgeving! “, daarop zou de fauna van de diepzee zich kunnen beroepen, met kenmerken die soms buitengewoon lijken maar absoluut noodzakelijk zijn om te kunnen overleven in de abyssale zone.

Voedsel is inderdaad zeldzaam in de diepe wateren van de oceaan. Alles is dus erop gericht om een prooi te vangen als deze zich aanbiedt en om zich zo zeker te stellen van een goede maaltijd!

De diepzeehengelvis onderscheidt zich door het feit dat hij transparante tanden heeft, die onzichtbaar worden wanneer hij zijn donkere bek opent. De prooi wordt aangetrokken door de fotoluminescente baard van de vis en eindigt zo in zijn muil. Andere bijzonderheid: zijn kaken zijn zacht, waardoor hij grote prooien naar binnen kan werken.

Bij de grootbekaal, die op een diepte van 500 tot 7600 meter leeft, krijgen we een gelijksoortig verhaal: zijn aalvormige lichaam eindigt in een bioluminescent lokmiddel en zijn bek die goed is voor een kwart van de omvang van de vis, is voorzien van een zak die dienst doet als vangnet. Je begrijpt nu beter waarvan zijn naam komt!

De zwarte veelvraat Chiasmodon niger heeft zijn naam ook niet gestolen. Met zijn uitzetbare maag kan hij prooien verslinden die tweemaal zo groot zijn als hijzelf en die tienmaal zijn gewicht vertegenwoordigen, terwijl hij zelf slechts 25 cm meet!

De abyssale reuzengroei zou een overlevingsstrategie zijn voor sommige soorten in deze extreme omstandigheden. De lage temperaturen, de schaarsheid van voedsel en het ontbreken van licht hebben het ontstaan bevorderd van diepzeedieren die veel groter zijn dan hun soortgenoten die in minder diepe wateren leven.

Een trager metabolisme en een latere geslachtsrijpheid in combinatie met een lange levensduur vergroten de overlevingskansen van deze dieren. Hun grote omvang beschermt hen ook tegen vijanden.

Tot deze grote soorten behoren de reuzenpissebed, de Japanse reuzenspinkrab die de grootste krab ter wereld is, of ook nog de riemvis die 12 meter lang kan worden, en dan mogen we de reuzeninktvis Architeuthis dux en de kolossale inktvis Mesonychoteuthis hamiltoni niet vergeten, die 13 tot 14 meter kunnen halen.

Maar het is niet altijd de omvang die telt, sommige soorten met echt wel angstaanjagende namen zijn heel klein: de vangtandvis die slechts 16 cm meet, de vampierinktvis die maximaal 30 cm groot wordt en de vrouwelijke diepzeehengelvis die de 20 cm niet overschrijdt – het mannetje wordt niet groter dan 3 cm!

Groot of klein, de diepzeedieren – spelers in een fascinerende wereld – hebben ons nog veel te leren over de mechanismen van het leven en de natuur!