Exploratie of exploitatie van de diepzee: huidige stand van zaken?

De media hebben het steeds meer over de diepzee, meer bepaald omdat er zeer binnenkort beslissingen moeten worden genomen over de mogelijkheid tot exploitatie van de minerale rijkdommen van de abyssale zone die nodig zijn voor de energietransitie.

Frankrijk heeft zich uitgesproken voor een verbod op de ontginning van de diepzee, andere landen zijn voorstander van een moratorium terwijl bepaalde staten de op deze grote diepte aanwezige delfstoffen graag zouden willen exploiteren. 

De vraag is of vandaag de minerale rijkdommen van de diepzee moeten worden geëxploiteerd.

De Internationale Zeebodemautoriteit (ISA) die in 1994 werd opgericht onder toezicht van de Verenigde Naties heeft tot doel de organisatie en de controle van de activiteiten die zijn gekoppeld aan de in de diepe wateren aanwezige delfstoffen; hieronder valt dus de exploratie en de exploitatie van de diepzee.

Want de zeebodemzone, de ‘Zone’ genoemd, bevindt zich net als de volle zee buiten het continentaal plat en de nationale jurisdicties. Het gaat hier om internationale zones die aan niemand toebehoren maar wel ieders verantwoordelijkheid zijn.

De ‘Zone’ omvat de minerale rijkdommen (in vaste, vloeibare of gasvormige toestand) die aanwezig zijn op de oceaanbodem of in de ondergrond en deze rijkdommen hebben het statuut ‘gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid’ volgens het Zeerechtverdrag. 

In artikel 137 van dit Verdrag staat dat de Zone door geen enkele staat noch door een natuurlijke of rechtspersoon kan worden geclaimd en dat deze zich ook geen enkel deel van de Zone noch van haar rijkdommen mogen toe-eigenen.

Momenteel zijn enkel exploratierechten afgeleverd, toegekend aan staten of particuliere/publieke bedrijven die door staten worden gesponsord. De geëxploreerde gebieden bevinden zich in de Clarion-Clipperton-Zone, de Indische Oceaan, de Mid-Atlantische Rug en de Stille Oceaan.

In Frankrijk zijn twee exploratievergunningen verstrekt aan Ifremer: de eerste voor de Clarion-Clipperton-Zone en de tweede voor de Mid-Atlantische Rug.

In oktober zijn wetenschappers aan boord gegaan van de Pourquoi pas ? “voor een expeditie naar 5 hydrothermale velden verspreid over meer dan 800 km langs de Mid-Atlantische Rug, tot op een diepte van meer dan 3700 meter, om meer inzicht te krijgen in de ecosystemen van de diepzee en de levenscyclus van de soorten die haar bevolken”.

Op dit ogenblik is er geen enkel recht voor diepzee-exploitatie in de Zone verleend. Er zijn landen zoal China, Mexico en Nauru die pleiten voor een snelle aflevering van exploitatierechten. Noorwegen heeft prospectie in zijn territoriale wateren toegestaan.

Andere landen zijn tegen deze exploitatie op grond van het voorzorgsbeginsel; in maart 2024 zijn ze met 25, waaronder Frankrijk dat zich heeft uitgesproken tegen de ontginning van de zeebodem maar niet afziet van de wetenschappelijke exploratie ervan om dit milieu beter te leren kennen. Het Europees Parlement heeft een resolutie voor een moratorium op mijnbouw in de diepzee gestemd.

Er is opnieuw gedebatteerd van 18 tot 29 maart, tijdens het eerste deel van de 29e jaarlijkse sessie van de ISA, en deze gesprekken worden voortgezet in juli 2024. Er wordt gepraat over de invoering van een mijnwet en de milieuvoorzorgen die moeten worden genomen bij een eventuele toestemming voor exploitatie.